Συνέντευξη του Οδυσσέα Πατεράκη για το ποίημά του "Υπέρ Λακεδαιμονίων".

-Μπαίνω κατευθείαν στο θέμα που "καίει" όποιον διαβάσει το ποίημά σου. Κατά Αλεξάνδρου λοιπόν ;

-Όχι. Κατηγορηματικά όχι. Ο Αλέξανδρος δεν ανήκει στην κατηγορία των κρινομένων με κριτήρια του τύπου "υπέρ" ή "κατά". Είναι μια προσωπικότητα πολυσχιδής και εν πολλοίς ανερμήνευτη, με την έννοια ότι ανήκει στα πρόσωπα που εμφανίστηκαν στο προσκήνιο ως εκφραστές της "ιστορικής ασυνέπειας". Δεν προέκυψε από την Ιστορία. Αλλά προέκυψε Ιστορία από αυτόν. Το να επιχειρεί κάποιος να τον "αξιολογήσει" σαν να επρόκειτο περί κοινού "πολιτικού" θα 'ταν ασέβεια. Πίσω από τη λέξη "Αλέξανδρος" υπάρχει μια στάση και μια θέση απέναντι σ' αυτό που έμελλε να ακολουθήσει και κεφαλαιοποιήθηκε ιστορικά ως "ελληνιστική εποχή". "Νύμφευση με Βαρσίνες και Ρωξάνες" είναι μια, ποιητική αδεία, καταγγελία της πολιτιστικής επιμειξίας, που συνόδευσε ή ακολούθησε την Μεγάλην αυτήν εκστρατεία, με την ασιατικήν εκδοχή των αξιών της ανθρώπινης παρουσίας στον πλανήτη, χωρίς ασφαλώς να παραγνωρίζεται το ηρωικό στοιχείο αυτής καθαυτής της εκστρατείας.

-Ο Ελληνισμός θα 'πρεπε, κατά την γνώμη σου, να περιχαρακωθεί στα πριν την εκστρατεία αυτή γεωγραφικά του όρια ;

-Όχι. Αλλά η συγκεκριμένη εκστρατεία, θα 'πρεπε να περιοριστεί στο να τσακίσει στη φωλιά του το κτήνος της βαρβαρότητας που απειλούσε την ύπαρξη του ελληνισμού και του επέτρεπε να μεταφέρει το πεδίο της πολεμικής αντιπαράθεσης στην ελλαδική ενδοχώρα. Η πολιτιστική εξάπλωση του ελληνισμού θα μπορούσε να υπάρξει προς άλλη γεωγραφική κατεύθυνση, στα βόρεια και στα δυτικά, στους αδελφούς δηλαδή του αίματος. Η πορεία του κόσμου θα ήταν διαφορετική και δεν θα γινόταν ο ελληνισμός το αυλάκι, μέσω του οποίου οι ποταμοί της Ασίας θα πότιζαν με το δηλητηριασμένο νερό τους την ευρωπαϊκή γη και θα μετέτρεπαν τα πνευματικά της χωράφια σε πεδίο καρποφορίας των παραγώγων του ασιατικού τρόπου σκέψης.

-Τι σημαίνει τελικά η λέξη "Λακεδαιμόνιοι" στο ποίημα ;

-Το ποίημα είναι κατά κάποιον τρόπο μια απάντηση σε γνωστό ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη, όπου παραθέτει την γνωστή φράση "ο Αλέξανδρος και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων", που συνόδευσε την αφιέρωση στην Αθηνά των λαφύρων της μάχης του Γρανικού, επειδή οι Λακεδαιμόνιοι δεν μετείχαν στην εκστρατεία. Όσον αφορά, τώρα, το τι σημαίνουν για μένα οι "Λακεδαιμόνιοι", σημαίνουν αυτό που απλά ΗΤΑΝ ό,τι οι Αθηναίοι, κατανάλωσαν ποσότητες σάλιου και μελανιού, προσπαθώντας να φθάσουν. Και δεν κρύβω ότι απολαμβάνω την ειρωνεία της τύχης, πως, παρά το γεγονός ότι η φιλοσοφία αναπτύχθηκε εκτός Λακεδαίμονος, τελικά έμεινε πως "φιλοσοφείν εστί το λακωνίζειν". 

-Σκέφτηκες ότι μπορεί να σου απαντήσει κανείς πως οι 'Ελληνες την περίοδο του αποικισμού, πήγαν δυτικά και βόρεια, αλλά δεν υπήρξε πολιτιστικό γεγονός σε σχέση με τους αδελφούς του αίματος ;

-Αυτό είναι επιχείρημα όσων αντιλαμβάνονται τους πολιτισμούς ως μια χοάνη και υποστηρίζουν ότι η ύπαρξη αντίστοιχων ασιατικών πολιτισμών επέφερε αυτό που ονομάζουμε "ελληνιστική" εποχή και κατά συνέπεια κάτι τέτοιο δεν μπορούσε να γίνει με τους Ευρωπαίους, διότι τότε δεν είχαν πολιτισμό. Θα τους απαντούσα ότι διαφέρουν οι αντιλήψεις μας καταρχήν όσον αφορά το τι σημαίνει τελικά "πολιτισμός". Οι Ευρωπαίοι ζούσαν σε οργανωμένες κοινότητες και δεν ήσαν απλά "πληθυσμοί". Είχαν τον δικό τους λαϊκό πολιτισμό, ήθη, μύθους, αναφορές στο υπερβατικό στοιχείο της ύπαρξης. Οι ελληνικές κοινότητες της εποχής του αποικισμού, που δημιουργήθηκαν δυτικά και βόρεια, περιχαρακώθηκαν κι' αυτές στον εαυτό τους, περιοριζόμενες το πολύ σε εμπορικές συναλλαγές με τους γείτονες. Εγώ μιλώ για δυναμική διείσδυση του ελληνισμού, όπως ακριβώς έγινε σε λάθος κατεύθυνση προς τα ανατολικά. Αυτό που δεν έπραξαν οι Έλληνες, επιχείρησαν να το πράξουν οι Ρωμαίοι, οι οποίοι όμως ήσαν απλοί μεταπράτες για τον ελληνικό πολιτισμό, τον οποίο αγκάλιασαν ως κυρίαρχοι και μάλιστα κυρίαρχοι σ' ένα γεωγραφικό πεδίο, εντός του οποίου ο ελληνικός κόσμος είχε ήδη δηλητηριαστεί από το ασιατικό δηλητήριο. Μιλώ δηλαδή για πολιτιστική διείσδυση των Ελλήνων, με την προϋπόθεση αυτή η διείσδυση να συνοδεύεται με πολιτική κυριαρχία. 

-Δεν φοβάσαι πως με αυτά που λες μπορεί να προκαλέσεις αμηχανία στον πολιτικοϊδεολογικό χώρο στον οποίον ανήκεις ; Δεν αναφέρομαι στα υπονοούμενα όσων περί "ασιατικού δηλητηρίου" λες, που ξύνουν ευαίσθητες χορδές "θεολογικού" χαρακτήρα, περιορίζω την ερώτηση στο πρόσωπο "Αλέξανδρος".

-Είθισται στον πολιτικοϊδεολογικό χώρο στον οποίον ανήκω, πολλοί να αυτοπροσδιορίζονται με αναφορά σε συγκεκριμένα πρόσωπα, π.χ. "εβολικοί" κλπ. με κριτήριο κριτήριο κυρίως την γοητεία που ασκούν πάνω τους, ως τρόπος σκέψης ή έκφρασης. Ε λοιπόν, αν είναι να αυτοπροσδιοριστώ τοιουτοτρόπως, αυτοπροσδιορίζομαι ως ..."σελινικός". Η πρόκληση αμηχανίας δεν είναι κάτι που θεωρώ ως ανασταλτικό παράγοντα για την νικηφόρο πορεία του Κινήματος, αν αυτό εννοείς. Αυτό το επικαλούνται όσοι στην πραγματικότητα συνδέουν σώνει και καλά το Κίνημα με τις προσωπικές εμμονές τους, ή την πνευματική τους δειλία, μήπως περάσουν τυχόν "εσκαμμένα". Αλλά αυτό είναι άλλο ζήτημα.

-Ο Αλέξανδρος όμως είναι "πρόσωπο ταμπού" στον χώρο του ελληνικού εθνικισμού.

-Θα σε παραπέμψω σ' αυτά που είπα στην αρχή, αλλά και σε παλαιότερη συνέντευξη για τον Αδόλφο Χίτλερ, όπου ξαναμίλησα για την "ιστορική ασυνέπεια". Ο Αλέξανδρος ανήκει στα πρόσωπα που επιβάλλεται να προσεγγίζονται ιστορικά πέραν του καλού και του κακού, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Είμαι βέβαιος δε, πως πολλών οι εμμονές, στο πεδίο της (κοινωνικής και ατομικής) ηθικής κυρίως, θα υφίσταντο ισχυρότατο πλήγμα, αν επιχειρούσαν να προσεγγίσουν σ' όλες του τις πτυχές τον, χρονικά σύντομο, αλλά έντονο βίο του. Δεν είμαι διατεθιμένος να ...τους τον "χαρίσω" τον Αλέξανδρο...

Το ποίημα "Υπέρ Λακεδαιμονίων" μπορείτε να το διαβάσετε εδώ